Zarabianie w fundacji – jak to działa i ile można zarobić? Praktyczny przewodnik dla założycieli i pracowników NGO

W jaki sposób można zarabiać w fundacji?

Poniżej krótko opisuję możliwe formy zaangażowania połączonego z zarobkowaniem w fundacji.

Umowa o pracę

Stabilna forma zatrudnienia, zapewniająca prawa pracownicze (np. urlopy, zwolnienia lekarskie) i pełne oskładkowanie. Ułatwia rozliczenia z grantodawcami oraz umożliwia budowanie trwałych zespołów. 

W przypadku niektórych źródeł finansowania (np. w niektórych programach finansowanych przez Narodowy Instytut Wolności) zatrudnienie na umowę o pracę jest nawet zalecane. Przykładowo wklejam fragment regulaminu trwającego właśnie konkursu Moc Małych Społeczności:

„W ramach realizowanych zadań rekomendowane jest odpowiedzialne podchodzenie do NGO jako miejsca pracy, poprzez zatrudnianie pracowników na umowy o pracę, a także umowy o pracę na czas nieokreślony, jeżeli obowiązek zawarcia takiej umowy wynika z Kodeksu Pracy.”

Umowa zlecenie / o dzieło

Często stosowana w przypadku krótkoterminowych działań projektowych. Zapewnia elastyczność, ale nie daje uprawnień pracowniczych. Forma ta bywa preferowana w organizacjach korzystających z dotacji rozliczanych na podstawie efektów lub wykonanych usług.

Warto przy tym zwrócić uwagę, że umowa o dzieło jest umową o konkretny rezultat. 

Kontrakt B2B

Rozwiązanie wykorzystywane przy współpracy z osobami prowadzącymi działalność gospodarczą. Fundacja nie musi opłacać składek, a wykonawca wystawia fakturę. Popularne m.in. w przypadku usług księgowych, graficznych, informatycznych czy szkoleń.

Zwroty kosztów, diety, honoraria

Stosowane m.in. przy udziale ekspertów, członków rad programowych, osób prowadzących wydarzenia. Tego rodzaju wypłaty nie są pensją, ale mogą rekompensować czas i zaangażowanie. Zwrot kosztów może obejmować m.in. dojazdy, noclegi, wyżywienie. 

Wynagrodzenie zarządu na podstawie uchwały

Wynagrodzenie członka zarządu nie musi być wypłacane na podstawie klasycznej umowy. W wielu przypadkach dopuszczalne jest przyznanie wynagrodzenia wyłącznie na mocy uchwały odpowiedniego organu, np. rady fundacji. Taka forma wynagrodzenia, może być stosowana, jeśli przewiduje ją statut – to właśnie w statucie powinny pojawić się odpowiednie zapisy w tym zakresie. 

Najważniejsze zasady:

• uchwała musi jasno wskazywać wysokość wynagrodzenia i podstawę jego wypłaty,
• nie ma tutaj żadnej umowy między stronami, 
• od takiego wynagrodzenia płaci się składki ZUS i podatek dochodowy od osób prawnych (nie płaci się pełnych składek ZUS), 
• ważne jest, by wynagrodzenie było proporcjonalne do obowiązków i nie przekraczało stawek rynkowych.

Zaletą takiego rozwiązania jest prostota formalna, a także większa elastyczność w konstruowaniu relacji między fundacją a członkiem zarządu.

Czy zarząd fundacji może pobierać wynagrodzenie?

Tak. Zarząd fundacji może otrzymywać wynagrodzenie, o ile pozwalają na to zapisy statutu i zostaną spełnione określone wymogi formalne (więcej info poniżej). 

Wbrew często powtarzanym mitom, pełnienie funkcji w zarządzie fundacji nie musi być więc działaniem bez wynagrodzenia.

Co więcej, zgodnie z tym, co pisaliśmy powyżej, możliwe jest wynagradzanie zarządu na podstawie uchwały organu, który go powołał.

Kiedy zarząd może być wynagradzany?

Wynagrodzenie dla zarządu jest możliwe, gdy:

• zakres obowiązków zarządu uzasadnia wypłatę wynagrodzenia,
• wysokość wynagrodzenia jest adekwatna do rodzaju i rozmiaru działań fundacji,
• jest odpowiednie umocowanie do wypłaty wynagrodzenia (np. uchwała odpowiedniego organu lub umowa podpisana z członkiem zarządu),
• statut przewiduje taką opcję (dotyczy to przede wszystkim wynagrodzenia członka zarządu na podstawie uchwały).

Formy wynagradzania członków zarządu

Zarząd może być wynagradzany na różne sposoby:

• na podstawie uchwały – jak opisano powyżej,
• na podstawie umowy o pracę – gdy członek zarządu pełni funkcję wykonawczą, np. kieruje biurem fundacji, lub jest koordynatorem w projekcie fundacji, 
• na podstawie umowy cywilnoprawnej (zlecenie, dzieło) – np. w ramach określonych projektów lub usług.

Wybór formy wynagrodzenia zależy od charakteru i zakresu obowiązków oraz dostępnych środków finansowych fundacji.

Jeśli fundacja chce zawrzeć umowę z członkiem zarządu, należy również zadbać o zachowanie należytej staranności w zakresie reprezentacji. Zgodnie z przepisami, umowa z członkiem zarządu nie może być podpisana przez niego samego – konieczne jest, aby w imieniu fundacji działała inna uprawniona osoba (np. członek rady fundacji, fundator). W przeciwnym razie umowa może zostać uznana za nieważną. 

Właśnie dlatego tworząc statut fundacji warto przewidzieć w nim, kto będzie reprezentował fundację przy podpisaniu umowy z członkiem zarządu fundacji.  

Obowiązki związane z wynagradzaniem zarządu

Wypłata wynagrodzenia członkom zarządu wiąże się z obowiązkami:

• podatkowymi (PIT, ZUS) – jak w przypadku każdej osoby zatrudnionej,
• dokumentacyjnymi (konieczność zadbania o odpowiednie umocowanie wypłaty np. przygotowanie uchwały, jeśli to uchwała jest podstawą wypłaty),
• informacyjnymi – w przypadku każdej fundacji w rocznym sprawozdaniu fundacji (ujawnia się tam wysokości rocznego lub przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wypłaconego łącznie członkom zarządu i innych organów fundacji oraz osobom kierującym wyłącznie działalnością gospodarczą (z podziałem na wynagrodzenia, nagrody, premie i inne świadczenia)),
• informacyjnymi – w przypadku fundacji, która posiada status organizacji pożytku publicznego (ujawnienie w sprawozdaniu merytorycznym wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (brutto) wypłaconego członkom organu zarządzającego organizacji, wliczając wynagrodzenie zasadnicze, nagrody, premie i inne świadczenia oraz umowy cywilnoprawne).

Warto też pamiętać, że nieuzasadnione lub rażąco zawyżone wynagrodzenie może zostać zakwestionowane przez instytucje kontrolujące (np. NIK, grantodawców, PFRON).

Czy prezes fundacji zarabia?

Prezes fundacji, podobnie jak każdy członek zarządu, może pobierać wynagrodzenie, jeśli spełnione są warunki opisane w poprzednim punkcie. Przede wszystkim musi istnieć formalna podstawa wypłaty. W praktyce wiele zależy od skali działania fundacji i jej zasobów finansowych.

Różnice między fundacjami lokalnymi a ogólnopolskimi

Warto zwrócić uwagę, że:

• w małych, lokalnych fundacjach prezes (jak i cały zarząd) często pełni funkcję społecznie, bez wynagrodzenia – z badań wynika, że w 77% organizacji żadna osoba z zarządu nie pracuje odpłatnie w organizacji (Stowarzyszenia Klona Jawor, Kondycja organizacji pozarządowych 2021),
• w średnich i dużych fundacjach prezesi zazwyczaj mają pełnoetatowe obowiązki i otrzymują wynagrodzenie,
• w fundacjach finansowanych ze środków publicznych lub prowadzących działalność gospodarczą wynagrodzenie prezesa może i wręcz powinno być rynkowe (wówczas fundacja jest w stanie przyciągnąć osoby o odpowiednich kompetencjach); wynagrodzenie powinno być odpowiednie do zakresu odpowiedzialności, liczby pracowników, budżetu rocznego oraz poziomu trudności zadań realizowanych przez fundację.

Ile można zarabiać w fundacji?

Nie ma jednej sztywnej stawki dla wszystkich pracowników fundacji. Wysokość wynagrodzenia zależy od wielu czynników, takich jak:

• forma zatrudnienia (etat, zlecenie, kontrakt B2B),
• źródła finansowania (dotacje, darowizny, działalność gospodarcza),
• wielkość i zasięg działania fundacji,
• region kraju,
• rodzaj stanowiska i zakres odpowiedzialności.

Przykładowe stawki

Na podstawie danych z raportów Stowarzyszenia Klon/Jawor, ogłoszeń rekrutacyjnych np. w ngo.pl oraz analiz wynagrodzeń w sektorze pozarządowym, orientacyjne widełki kształtują się następująco:

• koordynator projektu: 5 000–9 000 zł brutto miesięcznie,
• specjalista ds. komunikacji / PR: 4 000–7 000 zł brutto,
• specjalista ds. fundrisingu: 4 500–8 000 zł brutto,
• pracownik administracyjny lub biurowy: 3 500–6 000 zł brutto,
• księgowa (na etacie lub B2B): 6 000–10 000 zł brutto,
• prezes fundacji: od kilkuset złotych w małych organizacjach, przez kilku tysięcy zł do ponad 20 000 zł brutto w dużych i rozbudowanych strukturach.

Fundacje finansujące się głównie z grantów często muszą dostosowywać stawki do wytycznych projektowych. Czasami można spotkać taryfikator stawek i np. są określone maksymalne stawki za godzinę pracy dorady, czy trenera. 

Poza tym, kluczowe jest oczywiście zapewnienie stabilnego źródła finansowania, które pozwoli wypłacać wynagrodzenie osobom zaangażowanym w realizację celów statutowych. Źródłem takim może być dotacja, ale również np. darowizny od osób fizycznych, czy też prowadzona działalność sprzedażowa. 

Wynagrodzenia a działalność odpłatna pożytku publicznego i limit wynagrodzenia 

Jeśli fundacja prowadzi działalność odpłatną pożytku publicznego, to warto pamiętać o limicie zarobków wynikającym z ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt. 2 tej ustawy: 

„przeciętne miesięczne wynagrodzenie osoby fizycznej z tytułu zatrudnienia przy wykonywaniu statutowej działalności odpłatnej pożytku publicznego, za okres ostatniego roku obrotowego, a w przypadku zatrudnienia trwającego krócej niż rok obrotowy – za okres tego zatrudnienia, nie może przekroczyć 3-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za rok poprzedni”.

Limit ten jest wysoki, bo aktualnie wynosi ok. 24 tys. zł. miesięcznie i najczęściej nie stanowi większego problemu w fundacjach. Jeśli by się jednak okazało, że jest on przekroczony to działalność odpłatna pożytku publicznego stanie się działalnością gospodarczą (fundacja musi rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej). 

Czy można zarabiać dużo w fundacji?

Tak, w niektórych przypadkach można zarabiać w fundacji dobrze, a nawet bardzo dobrze – zwłaszcza gdy mamy do czynienia z dużymi organizacjami, stabilnym finansowaniem, wysokim poziomem specjalizacji działań oraz z osobą o eksperckich umiejętnościach. 

Warto jednak pamiętać, że choć fundacje funkcjonują w środowisku rynkowym, to ich sposób działania opiera się na innych wartościach niż w biznesie – wysokość wynagrodzenia powinna uwzględniać nie tylko kompetencje i zakres obowiązków, ale również charakter misji społecznej, jaką realizuje organizacja.

Co to oznacza w praktyce?

1. Umiar w ustalaniu stawek

Nawet jeśli osoba pełni bardzo odpowiedzialną funkcję (np. prezes, dyrektor programowy), to w fundacji nie powinno się stosować wynagrodzeń oderwanych od możliwości finansowych i misji społecznej. Zbyt wysokie wynagrodzenie w stosunku do efektów lub zasobów fundacji może budzić wątpliwości co do gospodarności.

1. Wynagrodzenie musi być proporcjonalne do zadań i skali organizacji

Przykład: prezes fundacji o budżecie 300 tys. zł rocznie raczej nie powinien zarabiać np. 12 tys. zł miesięcznie, nawet jeśli formalnie byłoby to możliwe. Z kolei w fundacji z budżetem 10 mln zł – już tak, jeśli zarządza dużym zespołem i odpowiada za złożone projekty.

1. Uzasadnienie społeczne

Fundacja nie działa „dla zysku”, więc wynagrodzenie – choć rynkowe – powinno być postrzegane jako narzędzie do realizacji celów społecznych, a nie jako cel sam w sobie.

1. Zgodność z oczekiwaniami otoczenia społecznego i darczyńców

Organizacje, które zbierają środki od osób indywidualnych lub mają status organizacji pożytku publicznego, powinny dbać o to, by ich polityka wynagrodzeń była zrozumiała i akceptowalna społecznie. Oznacza to np. jawność zasad i unikanie wynagrodzeń wywołujących kontrowersje. 

Kiedy fundacja może pozwolić sobie na wysokie wynagrodzenia?

Przede wszystkim wtedy, gdy:

• prowadzi dużą działalność odpłatną lub gospodarczą i generuje stabilne przychody,
• zatrudnia wysokiej klasy ekspertów lub menedżerów do zarządzania złożonymi projektami,
• realizuje wieloletnie programy finansowane z grantów krajowych, unijnych lub korporacyjnych,
• działa w branżach wysokiego ryzyka (np. zdrowie, bezpieczeństwo, IT, działania zagraniczne).

A jak same organizacje pozarządowe oceniają poziom wypłacanych wynagrodzeń?

Z Badania Stowarzyszenia Klon / Jawor wynika, że:

• 33% organizacji ocenia poziom wypłacanego wynagrodzenia jako pozytywny, 
• 27% jako neutralny, 
• 40% jako negatywny (źródło: Badanie Stowarzyszenia Klon / Jawor, Kondycja organizacji pozarządowych 2021). 

Wynagrodzenie a podatki i ZUS

Wynagrodzenia wypłacane przez fundację podlegają takim samym przepisom podatkowym i ubezpieczeniowym, jak w przypadku innych podmiotów zatrudniających. Forma zatrudnienia decyduje o rodzaju i wysokości obciążeń fiskalnych oraz składek na ubezpieczenia społeczne. 

Umowa o pracę

• pełne oskładkowanie (ZUS: emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe, zdrowotne),
• zaliczka na podatek dochodowy (PIT),
• obowiązek zgłoszenia do ZUS i rozliczania składek co miesiąc,
• obowiązki pracodawcy takie same jak w sektorze prywatnym. 

Umowa zlecenie / o dzieło

• zlecenie może podlegać obowiązkowym składkom ZUS, zwłaszcza gdy jest to jedyny tytuł do ubezpieczenia,
• umowa o dzieło nie podlega ZUS, ale objęta jest podatkiem dochodowym, poza tym podlega zgłoszeniu do ZUS (chyba że zawieramy ją z własnym pracownikiem, ale wówczas odprowadzamy od niej pełne składki ZUS),
• fundacja pełni funkcję płatnika i odpowiada za poprawne naliczenie oraz odprowadzenie należności.

Kontrakt B2B

• odpowiedzialność za rozliczenia spoczywa na wykonawcy,
• fundacja opłaca wynagrodzenie brutto z faktury,
• należy zadbać o prawidłowe zapisy umowy, aby nie została uznana za stosunek pracy.

Wynagrodzenie na podstawie uchwały:

• również podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu i podatkowi dochodowemu,
• obowiązek zgłoszenia do ZUS jako osoby pełniącej funkcję.

Fundacja jako płatnik musi skrupulatnie przestrzegać terminów i przepisów dotyczących rozliczeń – zarówno wobec pracowników, współpracowników, jak i członków zarządu. Ewentualne nieprawidłowości mogą skutkować sankcjami administracyjnymi i finansowymi.

Przejrzystość wynagrodzeń w fundacji

Oddzielnym wątkiem w kontekście zarobków w fundacji jest kwestia przejrzystości wynagrodzeń. 

Zarządzanie wynagrodzeniami w fundacji powinno opierać się nie tylko na przepisach prawa, ale również na zasadach przejrzystości i odpowiedzialności wobec interesariuszy – w tym darczyńców, grantodawców, beneficjentów i opinii publicznej.

Jeśli przykładowo fundacja opiera swoje finansowanie o darowizny od osób fizycznych, to czymś naturalnym wydaje się jasna i przejrzysta komunikacja, na co te darowizny są przeznaczone. Chodzi tutaj nie tylko o efekty i rezultaty działania organizacji, ale również o to, co konkretnie sfinansowano z tych darowizn (np. X godzin doradztwa lub terapii, Y godzin szkoleń).

Warto więc zadbać o dobrowolne ujawnianie zasad wynagradzania – np. w rocznym raporcie, na stronie internetowej czy w komunikacji z partnerami.

Zalety takiego podejścia:

• budowanie zaufania publicznego i wiarygodności,
• mniejsze ryzyko nieporozumień lub kontrowersji,
• lepsze relacje z darczyńcami i grantodawcami,
• łatwiejsza rekrutacja i współpraca z profesjonalistami.

Przejrzystość w kwestii wynagrodzeń nie musi oznaczać publikowania danych indywidualnych. Wystarczy pokazanie zasad, widełek i uzasadnień.

Obowiązki sprawozdawcze a wysokość wynagrodzeń

Są tutaj dwie istotne sprawy, które dotyczą lub mogą dotyczyć fundacji (zależnie od posiadania lub nie statusu organizacji pożytku publicznego). 

Po pierwsze, każda fundacja sporządza sprawozdanie ze swojej działalności. Takie sprawozdanie składane jest do ministra odpowiadającego celom fundacji (ministra wskazuje przy rejestracji fundacji jej fundator). W kontekście wynagrodzeń pojawia się tutaj informacja nt.:

• łącznej kwoty wynagrodzeń (brutto) wypłaconych przez fundację w okresie sprawozdawczym (wraz z pochodnymi od wynagrodzeń):
  • z tytułu umów o pracę (z podziałem na wynagrodzenia, nagrody, premie i inne świadczenia, z wyodrębnieniem całości tych wynagrodzeń osób zatrudnionych wyłącznie w działalności gospodarczej),
  • z tytułu umów cywilnoprawnych
• wysokości rocznego lub przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wypłaconego łącznie członkom zarządu i innych organów fundacji oraz osobom kierującym wyłącznie działalnością gospodarczą (z podziałem na wynagrodzenia, nagrody, premie i inne świadczenia).

Po drugie, fundacja po dwóch latach prowadzenia działalności społecznej (tzw. działalności pożytku publicznego) może się ubiegać o status organizacji pożytku publicznego. Jest to formalne potwierdzenie, że taką działalność prowadzimy i wiąże się z uprawnieniem m.in. do zbierania 1,5% podatku dochodowego od osób fizycznych. Organizacje z takim statusem składają dodatkowe sprawozdanie, w którym pojawiają się informacje takie jak np. wysokość miesięcznego wynagrodzenia (brutto) wypłaconego:

• pracownikom organizacji, wliczając wynagrodzenie zasadnicze, nagrody, premie i inne świadczenia, oraz osobom świadczącym usługi na podstawie umowy cywilnoprawnej,
• członkowi organu zarządzającego, wliczając wynagrodzenie zasadnicze, nagrody, premie i inne świadczenia oraz umowy cywilnoprawne,
• członkowi organu kontroli lub nadzoru, wliczając wynagrodzenie zasadnicze, nagrody, premie i inne świadczenia oraz umowy cywilnoprawne,
• członkowi innych niż organ zarządzający, kontroli lub nadzoru, organów organizacji, wliczając wynagrodzenie zasadnicze, nagrody, premie i inne świadczenia oraz umowy cywilnoprawne,
• pracownikowi organizacji, z pominięciem wynagrodzeń członków organów, wliczając wynagrodzenie zasadnicze, nagrody, premie i inne świadczenia, oraz wynagrodzenia wypłaconego osobie świadczącej usługi na podstawie umowy cywilnoprawnej.

Podsumowanie: zarabianie w fundacji to nie tabu

Zarabianie w fundacji nie jest ani czymś podejrzanym, ani sprzecznym z ideą działania społecznego. Organizacje pozarządowe potrzebują kompetentnych ludzi – a ci muszą mieć warunki do pracy, także finansowe. Wynagrodzenia są nie tylko dopuszczalne, ale w wielu przypadkach wręcz niezbędne dla skuteczności i trwałości działań.

Najważniejsze jest, by wszystko odbywało się:

• zgodnie z prawem i zapisami statutu,
• w sposób przejrzysty i uzasadniony,
• z poszanowaniem zasady racjonalnego gospodarowania środkami.

Jeśli planujesz prowadzić fundację – uwzględnij wynagrodzenia w swojej strategii. Zaplanuj je mądrze i komunikuj otwarcie. W ten sposób zbudujesz organizację, która działa profesjonalnie i odpowiedzialnie – wobec ludzi, których zatrudnia, i wobec tych, którym służy.

Jeśli masz pytania nt. zarobków lub innych aspektów działania fundacja, to zachęcamy do skorzystania z bezpłatnych konsultacji.  Pamiętaj też, że możemy pomóc Ci w założeniu fundacji lub jej prowadzeniu.